Batalia o VAT - o zaletach pełnego odliczenia podatku VAT

18 lutego 2013

Kancelaria prawne, Polski Związek Przemysłu Motorowego, media, instytucje pozarządowe, a przede wszystkim sami przedsiębiorcy i fleet managerowie, od lat postulują o prostsze zasady odliczania podatku VAT od zakupu samochodów.

Założenia przyjęte przy opracowaniu analizy.

Zakup:
•  średni rabat flotowy – 15%;
•  średnia cena zakupu auta firmowego pomniejszona o średni rabat flotowy, wynoszący 15% ceny detalicznej auta – 77 163 zł,
•  prognozowana wielkość sprzedaży firmowej w 2012 roku (aproksymowana 14 grudnia na podstawie bieżących danych rejestracyjnych) 150 620 szt. (wynik potwierdzony za cały 2012 rok – 151 270 szt.),
•  założony park aut firmowych w Polsce z uwzględnieniem aut będących w posiadaniu osób fizycznych prowadzących działalność oraz spółek cywilnych 1 000 000 szt.
Eksploatacja
•  założony średni roczny przebieg samochodu eksploatowanego przez firmę – 25 tys. km;
•  średnie zużycie paliwa wykazywane przez auta firmowe wg danych producentów, zawartych w katalogu, prezentowanych w serwisie www.samar.pl – 5,87 l/100 km,
•  przyjęte do obliczeń powiększone w stosunku do średniego zużycie paliwa samochodu eksploatowanego przez firmę – 8,0 l/100km,
•  ilość paliwa niezbędna do pokonania założonego średniego dystansu pokonywanego rocznie przez auto firmowe – 2000 l,
•  średni roczny koszt obsługi auta firmowego (w tym opony zimowe) – 2000 zł,
•  cena litra paliwa wykorzystywanego przez firmę – 5,62 zł (przyjęto średnią cenę oleju napędowego z 12.12.2012 roku),
•  wartość podatku VAT zawartego w cenie paliwa – 1,05 zł.

Odliczenie całej kwoty podatku VAT przy zakupie samochodu przez firmę jest korzystniejsze dla budżetu państwa i przedsiębiorców niż obecna propozycja ministerstwa finansów – wynika jednoznacznie z analizy Instytutu Badań Rynku Motoryzacyjnego Samar przygotowanej we współpracy z kancelarią MDDP. Resort finansów zakłada wprowadzenie 50% limitu odliczeń, nie więcej jednak niż 8 tys. złotych.
Wbrew obawom ministerstwa finansów, odliczenie 100% kwoty VAT przy zakupie samochodu nie tylko nie przynosi uszczerbku w dochodach państwa, ale wręcz przeciwnie – w dłuższym okresie generuje dodatkowy dochód. Różnica w szacowanych dochodach budżetu w skali roku w stosunku do obecnie obowiązujących przepisów wynosi nieco ponad +200 mln zł. W porównaniu do nowej propozycji rządowej, która ma obowiązywać od 2014 roku, różnica ta urasta do kwoty +1,09 mld zł.
Propozycja IBRM Samar przewiduje umożliwienie przedsiębiorcom odliczenia 100% kwoty podatku VAT od zakupu auta oraz od kosztów związanych z jego obsługą eksploatacyjną i serwisową, jednak z wyłączeniem możliwości odliczenia VAT przy zakupie paliwa. To najkorzystniejsze i najprostsze rozwiązanie, zarówno dla budżetu, jak i dla przedsiębiorców, dla których z założenia podatek VAT ma być neutralny.
Koszt wprowadzenia propozycji ministerstwa finansów (tj. różnica w dochodach budżetu w stosunku do obecnie obowiązujących przepisów) sięga prawie -853 mln zł, podczas gdy pełne odliczenie podatku VAT (bez możliwości odliczenia VAT przy zakupie paliwa) generuje w tym samym okresie dochód w wysokości ponad 234 mln zł. Co więcej, obciążenie przedsiębiorców i pracowników (po uwzględnieniu prywatnego użytkowania samochodów przez pracowników), biorąc pod uwagę wszystkie konsekwencje podatkowe, jest większe w stosunku do propozycji rządowej o ponad 64,5 mln zł.

Jednocześnie realny średni koszt przedsiębiorcy związany z zakupem samochodu firmowego (jednej sztuki), który obecnie wynosi 69 561 zł, w przypadku propozycji rządowej zmniejszyłby się do kwoty 68 577 zł (a więc o 984 zł), a w ramach propozycji IBRM Samar do 62 734 zł (czyli byłby niższy aż o 6827 zł w stosunku do stanu obecnego oraz o 5843 zł wobec propozycji ministerstwa finansów).
Dlaczego odliczenie kwoty VAT jest tak istotne? Ponieważ przedsiębiorcy są dziś jedyną grupą nabywców, na których można liczyć. Nikt nie jest w stanie nakłonić klientów indywidualnych do zakupu nowych aut, gdy ich portfele świecą pustką. Można jednak w taki sposób stymulować rozwój rynku, aby skorzystali nie tylko przedsiębiorcy, ale także zwykli konsumenci.
Kwestia wielkości odliczenia kwoty podatku VAT od zakupionych przez firmy samochodów osobowych jest więc niezwykle ważna z uwagi na konsekwencje, jakie niesie dla:
• gospodarki państwa,
• przemysłu motoryzacyjnego w Polsce,
• rozwoju i przyszłości rynku sprzedaży nowych samochodów osobowych,
• możliwości rozwoju podmiotów gospodarczych.
Niniejsza analiza została przygotowana w oparciu o rzeczywiste, aktualne dane rejestracyjne, pochodzące z Centralnej Ewidencji Pojazdów, oraz ceny aut kupowanych przez przedsiębiorców z uwzględnieniem polityki rabatowej producentów. Jest to pierwsza publicznie prezentowana analiza, która wszechstronnie wykorzystuje twarde dane liczbowe, opisujące rzeczywisty obraz rynku motoryzacyjnego. Pokazujemy, jak zmiana przepisów wpływa na zmianę kosztów i dochodów budżetu oraz jakie korzyści mogą być udziałem przedsiębiorców przy założeniu, iż w obu analizowanych wariantach poziom sprzedaży nie ulega zmianie.

Stan aktualny przepisów i nowe propozycje
27 września 2010 r. polski rząd uzyskał zgodę Rady Unii Europejskiej na zawieszenie do końca 2013 r. możliwości pełnego odliczenia podatku VAT od samochodów z kratką (możliwe jest odliczenie jedynie 60% naliczonego podatku VAT, ale w kwocie nie większej niż 6 tys. zł. Jednocześnie nie można odliczyć kwoty podatku VAT od zakupionego paliwa do pojazdu firmowego). Ministerstwo finansów proponuje, by nowy limit odliczeń wyniósł 50% kwoty podatku naliczonego, przy jednoczesnym podwyższeniu limitu kwotowego do 8 tys. zł. Resort finansów planuje wprowadzenie możliwości dokonania 50% odliczenia podatku naliczonego przy nabyciu paliw wykorzystywanych do napędu samochodów osobowych oraz pozostałych wydatków związanych z ich eksploatacją. Branża motoryzacyjna proponuje natomiast, by przy zakupie każdego samochodu wykorzystywanego następnie do celów służbowych, kupujący mógł odliczać 100% kwoty VAT zawartej w cenie auta. Postuluje również pełne odliczenie podatku VAT od serwisu i części zamiennych, a także od zakupionego na potrzeby danego auta paliwa.
Według IBRM Samar najkorzystniejszym rozwiązaniem, zarówno dla budżetu, jak i dla przedsiębiorców, jest umożliwienie odliczenia 100% kwoty podatku VAT od zakupu auta oraz od kosztów związanych z jego obsługą eksploatacyjną i serwisową, jednak z wyłączeniem możliwości odliczenia VAT przy zakupie paliwa.
Propozycja IBRM Samar nie przewiduje pełnego odliczenia podatku VAT od paliwa. Z kolei odliczenie podatku VAT przy nabyciu paliwa na poziomie 50%, proponowanym przez ministerstwo finansów, przynosi stosunkowo niewielki zysk jednostkowy dla przedsiębiorcy – szacowana średnia kwota odliczenia w wysokości ok. 1100 zł rocznie, przy jednoczesnym bardzo wysokim koszcie dla budżetu państwa. Odliczenie podatku VAT od obsługi aut firmowych nie stanowi natomiast znacznego obciążenia budżetu państwa, dla przedsiębiorców zaś może być argumentem przeciwdziałającym ucieczce z obsługą pojazdu do warsztatów działających w szarej strefie.
Należy jednak wziąć pod uwagę, że wprowadzenie w życie tego rozwiązania, podobnie zresztą jak rozwiązania proponowanego przez rząd, wymagałoby skierowania wniosku derogacyjnego do Komisji UE, gdyż nie przewiduje ono odliczenia VAT-u od paliwa. W odniesieniu do użytkowników aut z kratką (około 300 tys. zarejestrowanych samochodów) utrzymanie zakazu odliczania VAT przy nabyciu paliw po 31 grudnia 2013 roku wymagałoby uzyskania przez Polskę kolejnej decyzji derogacyjnej. Co prawda liczba aut z kratką stopniowo zmniejsza się i wszystko wskazuje na to, że wraz z pojawieniem się możliwości odliczenia 100% kwoty podatku VAT dla aut osobowych, liczba nowych aut z kratką nie będzie przyrastać ze względu na ich ograniczoną atrakcyjność i uwarunkowania homologacyjne. Mimo to, Polska powinna taką decyzję o derogacji uzyskać.
Analiza IBRM Samar, przygotowana we współpracy z kancelarią MDDP dla celów przeprowadzenia kalkulacji, opiera się na założeniu ryczałtowego opodatkowania tzw. prywatnego użytkowania samochodów służbowych (czy to w związku z nieodpłatnym, czy odpłatnym świadczeniem tego rodzaju przez pracodawcę). Jest to jednak jeden z możliwych wariantów rozwiązania kwestii prywatnego użytkowania aut. Ryczałt jest najprostszą formą, jednak zastosowanie dla tych celów określonego procentu wartości użytkowanego auta jest zdecydowanie formą sprawiedliwszą. Jest to temat do dalszej dyskusji, z tym, że przeprowadzona analiza pokazuje, iż w dłuższym okresie opodatkowanie związane z tzw. prywatnym użytkiem może stać się źródłem przychodów budżetu o skali przekraczającej koszty związane z pełnym odliczeniem VAT przy nabyciu samochodów.
Propozycja IBRM Samar przewiduje również możliwość wprowadzenia ograniczonych w czasie pewnych modyfikacji, np. stopniowego zwiększania poziomu odliczenia kwotowego VAT, aż do uzyskania odliczenia na poziomie 100%, co w początkowej fazie, przy odpowiednim ustawieniu kwot odliczenia, może przyczynić się do zwiększenia konkurencyjności aut produkowanych w Polsce. Modyfikacja zapewniłaby większe wpływy do budżetu do momentu, gdy na rynku wtórnym pojawiłyby się pierwsze samochody używane z parku flotowego objętego nowymi przepisami.

Naszym zdaniem
Analiza materiału wskazuje, że propozycja IBRM Samar jest korzystniejsza dla Skarbu Państwa niż propozycja ministerstwa finansów, nawet jeżeli weźmiemy pod uwagę fakt, iż dochody budżetu z tytułu odsprzedaży aut firmowych na rynku wtórnym pojawią się dopiero po mniej więcej trzech latach. Do ostatecznego uregulowania pozostaje oczywiście kwestia prywatnego użytkowania, które generuje dodatkowy dochód. Pełne odliczenie podatku VAT od samochodu oraz obsługi serwisowej jest korzystniejszą alternatywą niż propozycja ministerstwa finansów. Zysk przedsiębiorców wynikający z propozycji ministerstwa finansów w stosunku do aktualnie obowiązujących przepisów byłby znikomy w przypadku niemal połowy aut kupionych przez nich w 2012 roku. Szczególnie rażąco niski poziom zysku dotyczyłby nabywców tańszych samochodów. W przypadku tej grupy, obejmującej w dużym stopniu także auta produkowane w Polsce, poziom odliczenia zwiększyłby się zaledwie od +0,24% do +5,6% w porównaniu do kwoty odliczenia obliczonej wg obecnie obowiązujących przepisów. Tego rodzaju zysk nie będzie istotnym czynnikiem zachęcającym przedsiębiorców do intensyfikacji zakupów, co negatywnie wpłynie na segment sprzedaży samochodów tańszych, w tym większości aut produkowanych w Polsce. Pełne odliczenie podatku dla tej grupy pojazdów przyniesie więc znacznie większe korzyści przedsiębiorcom, stając się tym samym mocniejszym orężem w walce o wygenerowanie większych wzrostów sprzedaży.
Istotnym argumentem w poszukiwaniu właściwego narzędzia jest stymulacja zakupów przedsiębiorców, czyli powiększanie rynku sprzedaży. Bez tego nie da się poprawić sytuacji producentów. Działania rządu, idące m.in. w kierunku uelastycznienia czasu pracy czy współfinansowania miejsc pracy, nie odniosą pełnego sukcesu, jeżeli nie będą towarzyszyły im działania wspierające sprzedaż. Ochrona zakładów motoryzacyjnych działających na polskim rynku wymaga rozwoju rynku sprzedaży aut i zwiększenia udziału krajowej produkcji w rynku lokalnym.
W przemyśle motoryzacyjnym obowiązuje zasada, że produkcja podąża za sprzedażą. Dziś niemal w 100% produkcja aut w Polsce jest uzależniona od kondycji rynków zagranicznych. Proponowane przez nas rozwiązanie pozwoli na stopniowe zwiększanie udziału produktów wytwarzanych przez polskie zakłady w krajowym rynku sprzedaży samochodów, a jednocześnie stworzy szansę na zmniejszenie owej zależności od rynków europejskich. Bez rozwoju rynku szansa na utrzymanie dotychczasowych inwestorów i przyciągnięcie kolejnych jest w dłuższej perspektywie czasowej niewielka.

Jakie zalety zapewnia pełne odliczenie podatku VAT w wersji proponowanej przez IBRM Samar : 

• Pozwoli na generowanie większych dochodów budżetowych.
• Jest znacznie skuteczniejszym stymulatorem sprzedaży niż propozycja rządowa, która przynosi relatywnie niewielką korzyść przedsiębiorcom.
• Zapewnia przedsiębiorcy realne obniżenie kosztów zakupu auta.
• Jest narzędziem ostatecznym, czyli stabilniejszym niż rozwiązanie proponowane przez rząd, które ma obowiązywać przez 5 lat.
• Pozwala na stabilizację przepisów, co ma niezwykle istotne znaczenie przy planowaniu zakupów przez przedsiębiorców. Stabilizacja podatkowa jest podstawą rozwoju ekonomicznego.
• Uwzględnia rozwiązanie kwestii prywatnego użytku samochodu służbowego. Odliczenie podatku VAT dotyczy przedsiębiorcy, a prywatny użytek – pracownika, który w sposób pośredni uzyskuje dodatkowy przychód. Obowiązujące obecnie oraz przyjęte w propozycji ministerstwa finansów ograniczone odliczenie podatku VAT jest swoistą karą dla przedsiębiorcy, dla którego zgodnie z założeniem VAT powinien być podatkiem neutralnym.
• Zapewnia zrównoważony rozwój, daje możliwość wpływu na kształt rynku.
• Sprzyja ograniczeniu importu samochodów używanych poprzez większą podaż aut firmowych na wewnętrznym rynku wtórnym – bez sztucznych barier, przy zachowaniu konkurencyjnych cen.
• Zapewnia ministerstwu finansów lepszą kontrolę nad obrotem samochodami.
• Sprzyja przyspieszeniu procesu wymiany parku samochodowego w kraju.
• Sprzyja poprawie stanu technicznego aut na polskich drogach, gdyż większa część parku flotowego podlega określonemu reżimowi w tej materii.
• Sprzyja wzrostowi sprzedaży samochodów produkowanych w kraju.

Komentarz Paweł Wideł, governmental relations director GM Poland
General Motors zgadza się z propozycją firmy IBRM Samar dotyczącej odliczeń podatku VAT od samochodów osobowych kupowanych przez osoby prawne. Nasza firma od dłuższego czasu wzywała do wprowadzenie pełnego odliczenia VAT oraz do wprowadzenia społecznie odpowiedzialnego podatku ekologicznego w miejsce podatku akcyzowego. Uważamy, że nie istnieje bezwarunkowa konieczność wiązania zwolnień VAT dla trzech komponentów wspólnie (tj. 3 x 50% dla pojazdu, serwisu i paliwa), jak ma to miejsce w przypadku propozycji rządowej.
Popieramy 100% odliczenie VAT od samochodów osobowych i kosztów serwisu, natomiast nie popieramy propozycji odliczenia 50% VAT od paliwa. Troszcząc się o stan budżetu państwa, można ten wariant (2 x 100%) wprowadzać stopniowo, zapewniając 100% odliczenia, ale w pierwszej fazie ograniczając go kwotowo, aby samochody popularne we flotach miały zapewniony rzeczywiście pełen odpis VAT. To, poza efektem budżetowym, dałoby bodziec do zakupu aut pochodzących z polskich fabryk. Generalnie, uważamy, że nie istnieje uzasadnienie dla wyłączenia samochodów osobowych kupowanych przez osoby prawne z prawa do odliczenia VAT. Firmy mają takie prawo w przypadku innych dóbr przez nie kupowanych. Ponadto, zgodnie z wyliczeniami przedstawionymi przez IBRM Samar, wyłączenie 50% odliczeń VAT od paliwa oraz zezwolenie na 100% odliczenia VAT od samochodów osobowych i kosztów serwisu, wygeneruje sumarycznie większy dochód dla budżetu państwa niż propozycja 3 x 50% zwolnienia VAT od samochodu, serwisu i paliwa.

Wojciech Drzewiecki, Samar